Ontwikkeling meerjarig begroting saldo

Bij het opstellen van de prognoses voor het financiële perspectief van de gemeente Oirschot, blijft financiële stabiliteit een constante prioriteit voor het college. Tegelijkertijd blijft de gemeente investeren in haar belangrijkste beleidsdoelen en voldoet zij aan haar wettelijke verplichtingen. De uitgangspunten van dit plan zijn gebaseerd op de meerjarenbegroting van 2025, de inzichten die in dat jaar zijn verkregen, en de bijgewerkte financiële vooruitzichten. De gemeente Oirschot maakt momenteel gebruik van drie bestuursrapportages per jaar. 

Deze rapportages bieden momenten waarop de begroting (naast administratief-technische aanpassingen) kan worden bijgesteld, wat resulteert in nieuwe financiële prognoses. In deze bijlage nemen we stap voor stap de belangrijkste veranderingen in de begroting door. Dat doen we via de volgende opbouw:

1. Algemene ontwikkelingen
2. Resultaten onderzoeken
3. Onontkoombaarheden
4. Structurele wensen
5. Incidentele wensen

De volgende wijzigingen worden in basis meegenomen in de begrotingsopbouw, vanuit de status van de financiële situatie na de tweede bestuursrapportge: 

Algemene uitkering

Via de meicirculaire wordt de algemene uitkering aangepast. Hiermee worden de gemeente gecompenseerd voor de verwacht hogere lasten en extra taken die de gemeente krijgt. In de meicirculaire zijn ruime toenames van het gemeentefonds verwerkt, wat zorgt voor een demping (en eigenlijk een verschuiving) van het ravijnjaar. 

Loon en prijscompensatie

Vanaf de begroting van 2025 is hier een nieuwe methodiek toegepast. We berekenen de stelpost voor loon- en prijscompensatie voor de komende twee jaar en vervolgens worden de laatste twee jaar gelijkgetrokken met jaarschrijf 2. Deze berekening is ook voor de begroting 2026 weer toegepast en geeft dus een nieuwe doorrekening van deze stelpost. 

In de koersnota is aangegeven dat er 11 onderzoeken werden uitgevoerd om ruimte te vinden in de begroting. Hieronder vindt u, naast de beschrijving van de onderzoeken, de resultaten van het onderzoek en vervolgens óf, en op welke wijze dit in deze begroting zijn verwerkt.  

Bestemmingsreserve ten behoeve van de herindeling. 

We hebben onderzocht of er ruimte zit in de bestaande reserves, of dat er reserves kunnen worden opgeheven. De ruimte die we hier financieel mee vrij maken gebruiken we vervolgens voor een nieuwe bestemmingsreserve voor de benodigde extra capaciteit die wordt verwacht bij de herindeling. Dat bedrag wordt momenteel geraamd op €700.000,- in 2026.  

Resultaat 

Vanuit de reserves Landschap, Ruimte voor Ruimte, Strategische grondaankopen, Dekking kapitaallasten, Rehabilitaties wegen, Sanering wegen, Sociaal Domein, BUIG, Kunst en Cultuur en Personeel en organisatie zijn in eerste instantie geen middelen beschikbaar voor de bestemmingsreserve fusie. Dit komt enerzijds doordat er concrete plannen onder de reserves liggen en soms omdat de benodigde gelden een onzekerheidsfactor hebben, waardoor het niet de voorkeur heeft om hier direct geld aan te onttrekken.  

Voor de reserve warmtetransitie geldt dat deze geen onderbouwde plannen heeft en daarmee opgeheven kan worden. Hiermee valt €99.446,- vrij. 

Voor de reserve RO/GREX geldt dat hier wel ruimte in te vinden is. Ten tijde van de resultaten van dit onderzoek is daarin tevens meegenomen dat er de wens bestaat om van deze reserve, drie verschillende reserves te maken. Hiervoor is een aanpassing van de nota reserves en voorzieningen nodig, die niet voor de begroting gereed zal zijn. Er is een mogelijkheid om een deel van de opbrengsten van Westfields III á €600.554,- te laten vrijvallen naar de algemene reserve, die vervolgens in gezet kan worden ten behoeve van de reserve voor de fusie.  

Verwerking in begroting 

De gelden voor de bestemmingsreserve worden onttrokken vanuit de reserve warmtetransitie en de opbrengsten van Westfields III. Daarmee is het benodigde kapitaal voor de bestemmingsreserve gevonden.  

Overheadkosten toerekenen aan programma's 

Er is de mogelijkheid om de kosten van overhead (programma 12) toe te rekenen aan de overige program- 

ma's. Met name waar de toerekening aan projecten plaatsvindt, kan het ten laste komen van kredieten. Daarmee wordt er ruimte gevonden in de exploitatiebegroting. Ook toerekening aan afval en riool levert, via kostendekkende tarieven meer opbrengsten op en dus meer ruimte in de exploitatie. 

Resultaat 

Het toerekenen van overheadkosten aan de programma’s levert een besparing op in programma 12, welke dan komen te vallen als kosten in de andere programma’s. Dit levert voor programma 12 de volgende besparing op: 

Een deel hiervan wordt toegerekend aan afval en riolering. Daardoor daalt de kostendekkendheid van die heffingen. De gevolgen hiervan worden uitgezet onder dat onderzoek, welke hieronder staat beschreven.  

Verwerking in begroting 

De hernieuwde kostentoerekening wordt verwerkt in de begroting, waardoor de kosten van programma 12 fors dalen, en de kosten bij andere programma’s stijgen. Deze wijziging levert op zichzelf geen wijzigingen op in de exploitatiebegroting. 

Verbonden partijen – sturing op een nullijn 

Er zijn binnen de gemeentelijke organisatie afspraken gemaakt hoe (nog) meer grip te krijgen op de begrotingen van de verbonden partijen. Deze afspraken leggen we vast en dragen we uit. Als we er gezamenlijk in slagen om 'nullijn' vast te houden voor alle verbonden partijen, dan zorgt dat ervoor dat we niet te maken krijgen met extra kosten. 

Resultaat 

Dit onderzoek heeft een notitie opgeleverd over hoe we gezamenlijk kunnen sturen op de nullijn. Hierbij zijn uitgangspunten gedefinieerd hoe we de begrotingen en kadernota’s van de verbonden partijen beoordelen, daarnaast zijn we in de organisatie veel meer gezamenlijk aan het optrekken met als doel om meer strategisch te kunnen kijken naar de verbonden partijen vanuit verschillende invalshoeken. Samenwerking binnen de regio is daarbij ook een speerpunt. 

Deze acties versterken de uitgangspositie van Oirschot, maar tegelijkertijd zien we ook dat het niet haalbaar is om de nullijn te halen. Middels de notitie zijn we beter uitgerust om goed te kunnen sturen, maar dat laat onverlet dat er verhogingen blijven komen.  

Verwerking in begroting 

Het college heeft ervoor gekozen om geen extra stelpost terug te brengen in de begroting voor de verhogingen van begrotingen van verbonden partijen. Dit leidt ertoe dat er elk jaar meerkosten zullen komen in de begroting, maar ook dat deze volledig zichtbaar zijn voor de gemeenteraad en zij daarbij hun middelen kunnen aanwenden om hierop te sturen.  

Herzien en temporiseren MeerjarenInvesteringsProgramma (MIP) 

Er is een ruim krediet voor investeringen in de begroting, waarvan de kapitaallasten drukken op de exploitatiebegroting. Tegelijkertijd worden niet alle investeringen in een jaar uitgevoerd en worden kredieten overgeheveld. Dit maakt dat er bij een herziening van het MIP ruimte gevonden kan worden door de planning aan  te passen op de snelheid waarmee het ook uitgevoerd kan worden. Aanvullend kan ervoor gekozen worden  om investeringen nog verder te temporiseren, waardoor er extra ruimte gevonden kan worden. 

Resultaat 

Dit onderzoek heeft de kredieten van het meerjareninvesteringprogramma onder de loep genomen en aangepast naar datgene wat haalbaar is om te realiseren met de capaciteit die we nu, en op de korte termijn, hebben. Hierdoor is een demping van het MIP in de eerste jaren zichtbaar. Omdat er geen investeringen écht uitgesteld worden, beperkt de besparing in de begroting zich met name tot het eerste jaar. 

Volgende stappen hierin zijn: 

• Herzien van de nota van afschrijvingen (concreet: afschrijvingstermijnen verlengen) 
• Uitstellen van investeringen 

Deze stappen waren in de tijd, en met de capaciteit van de afdeling, op dit moment niet haalbaar. De afdeling die hiernaar dient te kijken, heeft de rest van het jaar de focus op het herzien van het meerjarenonderhoudsprogramma, wat een vereiste is van de accountant.  

Verwerking in begroting 

De herziening van het MIP is meegenomen in de begroting 2026. Aanvullend zijn investeringskredieten die aflopen in de komende vier jaar, wel doorgezet. Oirschot heeft namelijk de gewoonte om investeringskredieten niet door te ramen nadat de afschrijvingstermijn afgelopen is. Dat betekent dat er geen vervangingsruimte in de begroting zit, en er telkens een tegenvaller voor de begroting komt wanneer er wél een vervanging dient plaats te vinden. Door het wel opnemen van de vervangingsinvesteringen wordt de ‘lucht’ die in het MIP zat, niet volledig gebruikt.  

Onderuitputting in de realisatie van de begroting 

We gaan bekijken wat de onderuitputting van de afgelopen 4 jaren was in de jaarrekening, op taakveldniveau. Hiermee wordt inzichtelijk waar jaarlijks geld overblijft. De onderuitputting die meerdere jaren te zien  is op één taakveld, kan aanleiding geven om dit taakveld naar beneden bij te stellen.  Anderzijds hebben we dit jaar te maken met een jaarrekening over 2024 die een negatief resultaat laat zien.  Dit betekent dat we onderuitputting nu ook gebruiken om overbesteding op te vangen. Onderuitputting naar  beneden bijstellen is dan alleen verstandig, als er ook naar de overbesteding wordt gekeken en zo de begroting meer naar realisatie wordt gebracht. 

Resultaat 

Dit onderzoek is uitgevoerd voor programma 1 en 5. Voor programma 2, 3 en 4 bleek dit niet haalbaar in verband met personele capaciteit.   In programma 1 is structureel €43.000 gevonden welke afgeraamd kan worden in de meerjarenbegroting.  Voor programma 5 geldt dat er structureel €100.000,- extra nodig is vanwege een jarenlange overbesteding op overige personeelskosten (bijvoorbeeld arbodienst, trainingskosten, attenties).  

Verwerking in begroting 

De structurele onderbesteding in programma 1 is verwerkt in de begroting. De structurele overbesteding in programma 5 is meegenomen in de begroting van 2026 als onontkoombaarheid. De kosten voor bijvoorbeeld de arbodienst zijn kosten die we als organisatie ook wettelijk dienen te maken.  

Overheveling incidentele bedragen 

In meerdere jaarrekeningen zijn incidentele bedragen overgeheveld. Wanneer deze meerdere jaren worden  overgeheveld, kan dit erop duiden dat het niet uitgevoerd gaat worden. Deze bedragen kunnen dan beter uit  de begroting gehaald worden. Anderzijds kan er een beslissing genomen worden over het niet toestaan van  het overhevelen van bedragen die reeds overgeheveld zijn. Dit onderzoek laat zien of dit plaatsvindt in de begroting én wat het zou opleveren. 

Resultaat 

Dit onderzoek is uitgevoerd voor programma 1 en 5. Voor programma 2, 3 en 4 bleek dit niet haalbaar in verband met personele capaciteit.  

Het onderzoek heeft geen concreet resultaat opgeleverd: er zijn geen structurele posten die jaarlijks worden overgeheveld in deze programma’s. Wel is er een ‘waarschuwing’ afgegeven dat verschillende posten die naar 2025 zijn overgeheveld, niet opnieuw overgeheveld kunnen worden. 

Verwerking in begroting 

Geen verwerking in begroting 2026.  

Kostendekkendheid leges 

We gaan inventariseren of alle te maken kosten welke betrekking hebben op de leges hieraan toegerekend zijn. De uitkomst kan zijn dat we op dit moment onvoldoende kosten toerekenen aan de leges. Met gebruikmaking van de juiste gegevens kunnen we een nauwkeurige berekening maken van de kostendekkendheid van de leges. 

Resultaat 

In de legesverordening is geen ruimte om de tarieven te kunnen verhogen, het advies is dan ook om de tarieven van 2025 op hetzelfde niveau vast te stellen voor 2026. Daarnaast is er gekeken naar de werkelijke opbrengsten van de afgelopen jaren. Het blijkt dat de werkelijke opbrengsten jaarlijks hoger zijn dan de raming van de primaire begrotingen.

Wanneer we er voor kiezen om op basis van de cijfers van voorgaande jaren meer realistisch te begroten kunnen we een bedrag aan inkomsten van €190.000 structureel meer ramen, waarbij we voorzichtig ramen. Deze verhoogde inkomst was ook al vorig jaar voorzien, maar er is toen, in verband met de komst van de omgevingswet niet voor gekozen om het totale bedrag wat jaarlijks binnenkomt in de begroting op te nemen. Echter, ook in 2025 zien we eenzelfde bedrag aan leges waardoor de conclusie getrokken kan worden dat het verwachte effect van de omgevingswet niet te zien is.  

Verwerking in begroting 

Er wordt €190.000,- als extra inkomsten opgenomen in de begroting 2026.  

Verhogen van toeristenbelasting 

We gaan onderzoeken aan welke knoppen we kunnen draaien om de inkomsten toeristenbelasting te verhogen. Afhankelijk van de keuze die gemaakt wordt kan er meer toeristenbelasting geheven worden. 

Resultaat 

Onderzoek naar de toeristenbelasting in omliggende gemeenten laat zien dat de toeristenbelasting in de gemeente Oirschot onder het gemiddelde zit: 

Het huidige tarief van gemeente Oirschot is: 

€2,20 als algemeen tarief  

€1.90 voor camping/camperplaatsen 

€1,80 groepsaccomodaties 

Een verhoging naar €2,50 / €2,50 / €1,90 levert €88.563,- per jaar aan extra inkomsten op.  

Verwerking in begroting 

Bovenstaande verhoging is verwerkt in de begroting 2026. 

Kostendekkendheid afvalstoffen- en rioolheffing 

We gaan inventariseren welke kosten toegerekend kunnen worden aan de afvalstoffen- en rioolheffing. De uitkomst kan zijn dat we op dit moment onvoldoende kosten toerekenen. Met gebruikmaking van de juiste gegevens kunnen we een nauwkeurige berekening maken van de kostendekkendheid van de heffingen. 

Resultaat 

Afval 

Op basis van de recent aangeleverde cijfers is de berekende kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing voor 2026 89%. De cijfers zijn nog niet definitief, maar zullen niet veel gaan afwijken. Er is in de berekening rekening gehouden met een tariefstijging van 2,74%, conform LPO index.

Het berekende tekort bedraagt in 2026 € 263.000 en is structureel. Om een volledige kostendekking te kunnen bereiken is het advies om het tarief afvalstoffenheffing verder te verhogen. 

Riool 

De te verwachten dekking over 2026 bedraagt 92% (we verwachten jaarlijks meer kosten te hebben dan opbrengsten).

Het berekende tekort bedraagt in 2026 € 175.000 en is structureel. Om een volledige kostendekking te kunnen bereiken is het advies om het tarief afvalstoffenheffing verder te verhogen. 

Verwerking in begroting 

In de begroting zijn beide tarieven aangepast naar kostendekkend en zijn daarmee verder verhoogd dan de stijging die voorzien was. Dit leidt niet tot meer ruimte in de exploitatie, omdat het gesloten systemen zijn. Wél is het omgekeerd zo, dat wanneer de tarieven niet verhoogd zouden worden, de tekorten gedekt zouden moeten worden uit de exploitatie.  

Verhoging precariobelasting 

We gaan bekijken wat verhoging van de tarieven kan opleveren aan extra inkomsten precariobelasting. Verhoging van de tarieven kan extra inkomsten genereren. Dit zal zeer minimaal zijn, aangezien het een lage belastingopbrengst betreft. 

Resultaat 

Gezien de tarieven van de verschillende producten is er weinig ruimte om extra substantiële inkomsten middels de precariobelasting te genereren. Voorgesteld wordt om de tarieven voor 2026 te verhogen met het inflatiepercentage. Uitgaande van de te verwachten inkomsten over 2025 van € 42.000 resulteert dit in 2026 in een opbrengst van € 46.200. 

Verwerking in begroting 

Geen verwerking in begroting 2026 anders dan de inflatiecorrectie.  

OZB op panden in aanbouw 

Er wordt reeds OZB geheven op panden in aanbouw. We gaan onderzoeken wat de nieuwbouw van ASML betekent voor de inkomsten OZB. Het moment van aankoop van de grond en de start van de bouw zal bepalen wat de meeropbrengsten gaan zijn voor 2026 en volgende jaren. 

Resultaat 

De meeropbrengsten van de grond is €50.000,- per jaar aan OZB. Dit bedrag zal de jaren daarna verder verhoogd worden omdat het pand meer waard wordt naarmate de bouw vordert. Veiligheidshalve wordt nu alleen de verwachtte meeropbrengst van de grond meegenomen in de begroting.  

Verwerking in begroting 

De specifieke opbrengst van de OZB voor ASML is in de begroting verwerkt.  

De volgende zaken zijn als onontkoombaar opgenomen in de begroting:

Loon- en prijsstijgingen

In de begroting 2024 zijn de loon- en prijsstijgingen voor het eerst anders berekend, door de laatste twee jaren van het meerjarenperspectief gelijk te leggen met het tweede jaar van het meerjarenperspectief. Voor de begroting 2026 - 2029 zijn de jaren 2026 en 2027 opnieuw berekend, en zijn 2028 en 2029 gelijk gehouden met 2027. Dit zorgt voor een verhoging van de stelposten in die jaren, wat als onontkoombaar wordt gezien. We hanteren in deze berekening een bestendige gedragslijn door de loon- en prijsstijgingen op eenzelfde wijze te berekenen als vorig jaar. 

Budget trainingskosten

Vanaf 2029 nemen we ook het juiste budget aan trainingskosten mee in deze begroting.

HR-budgetten

Voor HR kosten zijn diverse budgetten verhoogd. In de tweede bestuursrapportage is reeds kenbaar gemaakt dat er structureel te weinig HR budget is: al jarenlang is er een overbesteding op de personeelskosten. Dit budget wordt structureel verhoogd met €100.000,-. Dit geld wordt ook al meerjarig uitgegeven, het budget wordt nu gelijk gesteld met de werkelijke uitgaven. Daarnaast worden de personeelsbudgetten structureel met €100.000,- verhoogd. In 2025 wordt HR-21 geïntroduceerd waarmee een herijking van het salarishuis en de inschaling van het personeel wordt uitgevoerd. Dit geeft zowel verschillen in hogere inschaling als in lagere inschaling. Analyse heeft laten zien dat er meer inschalingen verhoogd worden dan verlaagd, waarvoor de budgetten aangepast moeten worden. Tot slot was er per abuis 200.000 voor trainingskosten niet opgenomen in jaarschijf 2029. Dat wordt middels de begroting gecorrigeerd. 

Bij de diverse programma's wordt melding gemaakt van de structurele wensen in dat programma. Het totaaloverzicht van deze wensen is hier opgenomen, voor een toelichting verwijzen we naar de programma's:

Bij de diverse programma's wordt melding gemaakt van de incidentele wensen in dat programma. Het totaaloverzicht van deze wensen is hier opgenomen, voor een toelichting verwijzen we naar de programma's:

Door een zorgvuldige afweging van onontkoombare lasten, verwerking van de mogelijkheden die de onderzoeken bieden, en de prioritering van incidentele en structurele wensen, blijft de gemeente financieel gezond en in staat om te blijven investeren in haar toekomst.

Bovenstaande prognose toont aan dat het eerste jaar van de begroting (2026-2029) een verwacht negatief saldo geeft, met een verwacht positief saldo in de drie jaren daarna. Het tekort in het jaar 2026 zal moeten worden gedekt door de financiële reserves van de gemeente. De totale meerjarenbegroting is daarmee wel sluitend. De reserves kunnen dit tekort dragen.  Daarnaast blijft er voldoende financiële ruimte over voor noodzakelijke investeringen (zie bijlage 3 voor het verloop van de reserves).